Istorija

Sa inicijativom da se osnuje muzej slovačke manjine u nekadašnjoj FNR Jugoslaviji, izašla je Matica slovačka (muzejsko-sakupljački aktiv Matice slovačke), kada se za pripremu izložbe na slovačkim narodnim svečanostima 1946 godine počelo sa sakupljanjem, pretežno etnološkog materijala.
Godine 1948, Glavni Izvršni Odbor Narodne Skupštine AP Vojvodine – Povereništvo za prosvetu, je i zvanično potvrdilo predlog, da se u Petrovcu otvori Matični slovački muzej, pod pretpostavkom, da su ispunjeni glavni uslovi za osnivanje muzeja (dakle, odgovarajući prostor i kustos. Zbirka je već postojala, a njenom osnovom je bila etnografska zbirka Udruženja Čehoslovačkih žena, formirana u međuratnom periodu).
Inicijativu za osnivanje muzeja je nakon toga preuzeo Savez kulturno prosvetnih društava AP Vojvodine – Slovačka sekcija.
Na svojim sednicama, u toku 1948 godine, Savez kulturno prosvetnih društava AP Vojvodine zacrtao je osnivanje muzeja Slovaka u Jugoslaviji. Na tome su bile angažovane prevashodno dve sekcije: narodno-spisateljska i muzejsko-istorijska.
Na slovačkim narodnim svečanostima u Petrovcu, 7. avgusta 1949 godine, Slovački Muzej je bio otvoren za javnost. Instalirane su bile „slovačka soba“ i predmeti iz oblasti prerade kudelje, hmeljarstva i domaće privrede. Istorijski deo nije bio dostupan javnosti.
Kakav veliki posao to zaista jeste, videlo se neposredno pre otvaranja muzeja, kada se saznalo da istorijski deo zbirke nije završen (...) Materijal je bio izabran, ali nije bio sređen. Rad, koji je potreban investirati ovde, će potrajati možda i duže od mesec dana. Zbog toga se ovaj deo zbirke nije mogao prezentovati („Hlas ľudu“, 13. avgust 1949 godine).
Narodni muzej u Bačkom Petrovcu na samom početku, bio je osnovan sa ciljem studiranja prošlosti Slovaka u Jugoslaviji i očuvanja njihove kulture (Jan Kopčok, Informacija o radu Slovačkog Narodnog muzeja u Bačkom Petrovcu).
Od samog osnivanja kulturno-istorijska i etnografska zbirka predstavljaju centar ovog muzeja.
Prvim direktorom muzeja je bila Olga Garay a sa njom su sarađivali Emilija Labatova (zadužena za etnografsku zbirku), Michal Rapoš, Michal Filip, Miloš Rusnak (zadužen za etnografsku zbirku), Julia Ječmenova i dr.
U 50-tim i 60-tim godinama, kada je direktor muzeja bila Zlata Kišgeci, zbirke u muzeju su se razvijale i dopunjavale (npr. po evidenciji iz 1959 g. u muzeju je bilo 1730 istorijskih, numizmatičkih i arheoloških predmeta, 650 etnografskih, 58 umetničkih, 15 prirodo-naučnih i sl.).
Kako je vreme prolazilo, podaci o prirodo-naučnoj, arheološkoj i numizmatičkoj zbirci se više ne pojavljuju a u muzeju su ostale sačuvane samo tri zbirke – etnografska, kulturno-istorijska i umetnička.
Godine 1966 Slovački narodni muzej je promenio naziv na Narodni muzej u Bačkom Petrovcu. Od 1970 godine muzej pripada Domu kulture u Bačkom Petrovcu a sastavnim delom muzejske zbirke postaje i kuća u Bačkom Petrovcu iz 1799 godine (u Ul. Branislava Mokića br. 7 – kuća je pod zaštitom države od 1965 godine, reš. Br. 272/64, dana 25. maja 1965). Time je muzej obogaćen kulturnim i arhitektonskim spomenikom in situ.
Sedamdesetih i osamdesetih godina su naučno-dokumentarne i izložbene aktivnosti bile pod nadzorom Muzeja Vojvodine u Novom Sadu.
Kada je likovno-umetnička muzejska zbirka postala deo novo-nastajuće Galerije Zuzke Medveđ 1989 godine, u Narodnom muzeju su ostale samo dve zbirke – etnografska i kulturno-istorijska.
U devedesetim godinama 20 veka je muzej bio skoro pa zaboravljen.
Nakon osnivanja SVD 2003 godine, Narodni muzej je postao deo ove kulturne institucije a iz inicijative direktora SVD Vladimira Valenćika, 2004 godine je rad muzeja bio obnovljen. Za vreme Slovačkih narodnih svečanosti, 8. avgusta 2004 godine, osvežena ekspozicija muzeja je bila otvorena za javnost.
Tako je počelo novo razdoblje razvoja Narodnog muzeja kao institucije, koja ponovo pokušava da postane kulturnom institucijom od velikog značaja za Slovake u Vojvodini. Institucija, koja ima za cilj da sakuplja, dokumentuje i čuva, stručno obrađuje i prezentuje bogatu duhovnu i materijalnu zaostavštinu Slovaka u Vojvodini, u Srbiji.

autor teksta:
Miroslava Blažić